روایات تعلیم و تعلّم

الْإِمَامُ الْهُمَامُ أَبُو مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیُّ (علیه السلام) قال: «حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ آبَائِهِ (علیهم السلام) أَنَّهُ قَالَ: أَشَدُّ مِنْ یُتْمِ الْیَتِیمِ الَّذِی انْقَطَعَ عَنْ أَبِیهِ یُتْمُ یَتِیمٍ انْقَطَعَ عَنْ إِمَامِه وَ لَا یَقْدِرُ عَلَى الْوُصُولِ إِلَیْهِ وَ لَا یَدْرِی حُکْمَهُ فِیمَا یُبْتَلَى بِهِ مِنْ شَرَائِعِ دِینِهِ أَلَا فَمَنْ کَانَ مِنْ شِیعَتِنَا عَالِماً بِعُلُومِنَا فَهَذَا الْجَاهِلُ بِشَرِیعَتِنَا الْمُنْقَطِعُ عَنْ مُشَاهَدَتِنَا یَتِیمٌ فِی حِجْرِهِ أَلَا فَمَنْ هَدَاهُ وَ أَرْشَدَهُ وَ عَلَّمَهُ شَرِیعَتَنَا کَانَ مَعَنَا فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَى.» {مستدرک الوسائل، ج 17، ص 317، ح20}

امام حسن عسکری (علیه السلام) از پدران بزرگوارشان (علیهم السلام) نقل می کنند که فرمودند: «سخت تر از یتیمی که پدرش را از دست داده یتیمی است که از امامش جدا شده و راهی به سوی او ندارد و وظیفه اش را در اعمال دینش نمی داند. آگاه باشید هر یک از شیعیان ما که به علوم ما آگاه باشد پس این جاهل به شریعت و احکام دین که دسترسی به ما ندارد یتیمی است در دامان او، آگاه باشید هر کسی که او را هدایت و ارشاد کند و علم دین و شریعت ما را به او بیاموزد با ما در رفیق اعلی خواهد بود.»

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

قَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیُّ (علیه السلام): «حَضَرَتِ امْرَأَةٌ عِنْدَ الصِّدِّیقَةِ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ (علیها السلام)، فَقَالَتْ: إِنَّ لِی وَالِدَةً ضَعِیفَةً وَ قَدْ لُبِسَ عَلَیْهَا فِی أَمْرِ صَلَاتِهَا شَیْ‏ءٌ وَ قَدْ بَعَثَتْنِی إِلَیْکِ أَسْأَلُکِ، فَأَجَابَتْهَا فَاطِمَةُ(علیها السلام) عَنْ ذَلِکَ فَثَنَّتْ فَأَجَابَتْ ثُمَّ ثَلَّثَتْ إِلَى أَنْ عَشَّرَتْ فَأَجَابَتْ ثُمَّ خَجِلَتْ مِنَ الْکَثْرَةِ، فَقَالَتْ: لَا أَشُقُّ عَلَیْکِ یَا ابْنَةَ رَسُولِ اللَّهِ.

قَالَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) هَاتِی وَ سَلِی عَمَّا بَدَا لَکِ. أَ رَأَیْتِ مَنِ اکْتُرِىَ یَوْماً یَصْعَدُ إِلَى سَطْحٍ بَحَمْلٍ ثَقِیلٍ وَ کِرَاهُ مِائَةُ أَلْفِ دِینَارٍ یَثْقُلُ عَلَیْهِ؟ فَقَالَتْ: لَا. فَقَالَتْ: اکْتُرِیتُ أَنَا لِکُلِّ مَسْأَلَةٍ بِأَکْثَرَ مِنْ مِلْ‏ءِ مَا بَیْنَ الثَّرَى إِلَى الْعَرْشِ لُؤْلُؤاً، فَأَحْرَى أَنْ لَا یَثْقُلَ عَلَیَّ. سَمِعْتُ أَبِی (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ: إِنَّ عُلَمَاءَ شِیعَتِنَا یُحْشَرُونَ فَیُخْلَعُ عَلَیْهِمْ مِنْ خِلَعِ الْکَرَامَاتِ عَلَى کَثْرَةِ عُلُومِهِمْ وَ جِدِّهِمْ فِی إِرْشَادِ عِبَادِ اللَّهِ حَتَّى یُخْلَعُ عَلَى الْوَاحِدِ مِنْهُمْ أَلْفُ أَلْفِ حُلَّةٍ مِنْ نُورٍ ثُمَّ یُنَادِی مُنَادِی رَبِّنَا عَزَّ وَ جَلَّ أَیُّهَا الْکَافِلُونَ لِأَیْتَامِ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) النَّاعِشُونَ لَهُمْ عِنْدَ انْقِطَاعِهِمْ عَنْ آبَائِهِمُ الَّذِینَ هُمْ أَئِمَّتُهُمْ هَؤُلَاءِ تَلَامِذَتُکُمْ وَ الْأَیْتَامُ الَّذِینَ کَفَلْتُمُوهُمْ وَ نَعَشْتُمُوهُمْ فَاخْلَعُوا عَلَیْهِمْ خِلَعَ الْعُلُومِ فِی الدُّنْیَا فَیُخْلَعُونَ عَلَى کُلِّ وَاحِدٍ مِنْ أُولَئِکَ الْأَیْتَامِ عَلَى قَدْرِ مَا أَخَذُوا عَنْهُمْ مِنَ الْعُلُومِ ِ.» {مستدرک الوسائل، ج 17، ص 318، ح22}

امام حسن عسکری (علیه السلام) فرمود: زنی نزد فاطمه زهرا (علیها السلام)آمد و گفت: مادر ناتوانی دارم که مسئله ای از مسائل نماز برایش مشتبه شده مرا به نزد شما فرستاده تا پاسخ آن را برایش ببرم. صدیقه ی کبری(علیها السلام) سؤالش را پاسخ دادند اما او نفهمید بار دوم بار سوم تا ده بار برایش توضیح دادند اما باز متوجه نشد و خجالت کشید بار دیگر سؤال کند، گفت: ای دختر رسول خدا (علیها السلام) شما را زحمت نمی دهم.

بانوی دو سرا (علیها السلام) فرمود: هرچه می خواهی بپرس. آیا اگر کسی را اجیر کنی تا بار سنگینی را به پشت بام برساند و در ازای آن صد هزار دینار مزد بگیرد برای او این کار سنگین است؟

گفت: نه.

حضرت صدیقه (علیها السلام) فرمود: «من در برابر هر پاسخی که به تو می دهم به اجرتی اجاره شده ام که بیشتر از این است که ما بین زمین تا عرش خداوند را از مروارید پُر کنند، پس سزاوار است پاسخ دادن به تو بر من سنگین نباشد.

از پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که می فرمود: علمای شیعیان محشور می شوند پس به اندازه ی علم و کثرت کوششان در ارشاد و راهنمایی مردم  بر آنان خلعت های کرامت پوشانیده می شود تا آن جا که بر یکی از آنان هزار هزار حله ی نور پوشیده می شود. آن گاه منادی پروردگار عزوجل ندا می دهد: ای سرپرستان ایتام آل محمد(علیهم السلام) و برطرف کنندگان نیاز آنان! در آن زمانی که دستشان از پدران روحانی آنان یعنی امامان(علیهم السلام) کوتاه بود، اینان شاگردان شما و ایتامی هستند که آنان را سر پرستی کردید پس از خلعت های علوم در دنیا را بر آنان بپوشانید، آن گاه علما بر هر کدام از ایتام به اندازه ی علمی که از او فرا گرفته خلعت می پوشانند.»

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ(علیه السلام): «أَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَى مُوسَى (علیه السلام) حَبِّبْنِی إِلَى خَلْقِی وَ حَبِّبْ خَلْقِی إِلَیَّ.

قَالَ: یَا رَبِّ کَیْفَ أَفْعَلُ؟

قَالَ: ذَکِّرْهُمْ آلَائِی وَ نَعْمَائِی لِیُحِبُّونِی، فَلَأَنْ تَرُدَّ آبِقاً عَنْ بِابِی أَوْ ضَالّا عَنْ فِنَائِی أَفْضَلُ لَکَ مِنْ عِبَادَةِ مِائَةِ سَنَةٍ بِصِیَامِ نَهَارِهَا وَ قِیَامِ لَیْلِهَا.

قَالَ مُوسَى (علیه السلام): وَ مَنْ هَذَا الْعَبْدُ الْآبِقُ مِنْکَ؟ قَالَ: الْعَاصِی الْمُتَمَرِّدُ.

 قَالَ: فَمَنِ الضَّالُّ عَنْ فِنَائِکَ؟

 قَالَ: الْجَاهِلُ بِإِمَامِ زَمَانِهِ تُعَرِّفُهُ وَ الْغَائِبُ عَنْهُ بَعْدَ مَا عَرَفَهُ الْجَاهِلُ بِشَرِیعَةِ دِینِهِ تُعَرِّفُهُ شَرِیعَتَهُ وَ مَا یَعْبُدُ بِهِ رَبَّهُ وَ یَتَوَصَّلُ بِهِ إِلَى مَرْضَاتِهِ.»

قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ (علیه السلام): «فَأَبْشِرُوا [مَعَاشِرَ] عُلَمَاءِ شِیعَتِنَا بِالثَّوَابِ الْأَعْظَمِ وَ الْجَزَاءِ الْأَوْفَرِ.» {مستدرک الوسائل، ج 17، ص 319، ح25}

امام سجاد زین العابدین (علیه السلام) فرمود: «خداوند به موسی (علیه السلام) وحی نمود: بندگانم را محبوب من نما و مرا محبوب آنان کن.»

موسی (علیه السلام) فرمود: «خداوندا چه کنم؟»

خداوند فرمود: «نعمت هایم را به یاد آنان بیاور تا مرا دوست بدارند. اگر بنده ی فراری از در خانه ام را یا گم کرده ی جوار مرا به من برسانی بر تو بهتر از عبادت صد سال است که روزهایش را به روزه و شب هایش را به قیام و شب  زنده داری سپری کنی.»

موسی (علیه السلام) فرمود: «بنده ی فراری از خانه ی تو کیست؟»

خداوند فرمود: «انسان عاصی سرکش.»

موسی (علیه السلام) فرمود: «بنده ای که خانه ات را گم کرده کیست؟»

خداوند فرمود: «کسی که امام زمانش را نمی شناسد، امامش را به او بشناسانی. یا کسی که امامش را می شناسد ولی دسترسی به او ندارد از این رو به احکام دین و شریعت جاهل است، پس به او معارف دینش را و اموری که با آن خداوند را عبادت کند و به خوشنودی او دست یابد به او بیاموزی.»

 

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

قَالَ عَلِیُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا(علیه السلام): یُقَالُ لِلْعَابِدِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ: نِعْمَ الرَّجُلُ کُنْتَ، هِمَّتُکَ ذَاتُ نَفْسِکَ وَ کَفِیَت مَئُونَتُکَ فَادْخُلِ الْجَنَّةَ.

أَلَا إِنَّ الْفَقِیهَ مَنْ أَفَاضَ عَلَى النَّاسِ خَیْرَهُ وَ أَنْقَذَهُمْ مِنْ أَعْدَائِهِمْ‏ وَ وَفَّرَ عَلَیْهِمْ نِعَمَ جِنَانِ اللَّهِ وَ حَصَّلَ لَهُمْ رِضْوَانَ اللَّهِ تَعَالَى.

وَ یُقَالُ لِلْفَقِیهِ: یَا أَیُّهَا الْکَافِلُ لِأَیْتَامِ آلِ مُحَمَّدٍ(علیه السلام)، الْهَادِی لِضُعَفَاءِ مُحِبِّیهِمْ وَ مَوَالِیهِمْ قِفْ حَتَّى تَشْفَعَ لِمَنْ أَخَذَ عَنْکَ أَوْ تَعَلَّمَ مِنْکَ فَیَقِفُ فَیُدْخِلُ الْجَنَّةَ مَعَهُ فِئَاماً وَ فِئَاماً وَ فِئَاماً حَتَّى قَالَ عَشْراً وَ هُمُ الَّذِینَ أَخَذُوا عَنْهُ عُلُومَهُ وَ أَخَذُوا عَمَّنْ أَخَذَ عَنْهُ وَ عَمَّنْ أَخَذَ عَمَّنْ أَخَذَ عَنْهُ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَانْظُرُوا کَمْ فَرْقٍ بَیْنَ الْمَنْزِلَتَیْنِ.» {بحارالأنوار، ج 2، ص5 ، ح10}

امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) فرمود: روز قیامت به عابد گفته  می شود: خوب مردی بودی، همه ی همّ و غم تو نجات دادن خودت بود و زندگی ات را مردم تأمین می کردند، اکنون به بهشت درآی.

آگاه باشید فقیه کسی است که خیرش را بر مردم سرازیر می کند و آنان را از چنگال دشمنانشان نجات می دهد و نعمت های بهشت خداوندی را بر آنان به وفور عطا می کند و رضایت پرودگار را برایشان تحصیل می نماید.

روز قیامت به فقیه گفته می شود: ای سرپرست ایتام آل محمد (علیه السلام) هدایت گر برای دوستان ناتوان و هم پیمانانشان بایست تا شفاعت کنی برای کسانی که از تو معارف را گرفته یا آموخته اند. پس به همراه عالم گروه گروه - تا ده گروه امام شمرد- به بهشت وارد می شوند. آنان کسانی هستند که از او و از شاگردانش تا روز قیامت علم آموخته اند. پس تفاوت بین منزلت و مقام فقیه و عابد را ببینید.»